بررسی نقش مکان‌های سوم بر ارتقای زندگی اجتماعی شهر زنجان در بازۀ زمانی انقلاب مشروطه تا انقلاب اسلامی (مطالعۀ موردی: محدودۀ سبزه‌میدان شهر زنجان-ایران)

زندگی اجتماعی شهروندان زنجان، همواره از عوامل گوناگونی تأثیر پذیرفته است که یکی از آن­ها مکان‌های سوم است. این مکان­ها همواره محلی برای جاری­شدن زندگی غیررسمی در مقابل زندگی رسمی بوده‌اند و از این‌رو، همواره نقشی اساسی در زندگی اجتماعی عمومی شهر داشته­اند. مکان سوم به‌عنوان یکی از نهادهای اصلی حوزۀ عمومی، مکانی است که اولدنبرگ آن را به‌عنوان پناهگاه در مقابل خانه یا محل کار تعریف می‌کند که افراد می‌توانند به‌صورت منظم به آن سر بزنند و با دوستان یا غریبه‌ها ارتباط برقرار کنند. هدف این پژوهش، بررسی انواع مکان‌های سوم و تغییرات آن‌ها در گذر زمان و نیز مطالعۀ تأثیر آن‌ها بر زندگی اجتماعی شهروندان زنجان است. در این مطالعه، محدودۀ سبزه‌میدان بررسی می­شود. برای انجام­دادن پژوهش حاضر، ابتدا تمامی مستندات مربوط (در مطالعات کتابخانه‌ای) بررسی شدند و سپس از طریق مشاهدات، پرسشنامه‌ها و مصاحبه‌های گروهی متمرکز، به شیوۀ تحلیل محتوا و با رویکردی توصیفی، روند تغییر فرم و کارکرد این مکان‌ها بررسی شد و نتایج بررسی، در قالب ماتریس‌های تحلیلی نمایش داده شدند. مطالعۀ روند تغییر مکان‌های سوم نشان می‌دهد مکان‌های سومی که در سه دورۀ بررسی­شده ثابت باقی مانده‌اند، یا ماهیتی مذهبی دارند یا یکی از اجزای اصلی بازار محسوب می‌شوند. همچنین مهم‌ترین تأثیر این مکان‌ها، بر حوزۀ عمومی و خرد جمعی بوده است؛ به­طوری­که هرچه به عهد معاصر نزدیک می‌شویم، حوزۀ عمومی گسترده‌تر می‌شود، نقش مردم در فضاهای جمعی اهمیت بیشتری می­یابد و تأثیر این فضاها در جهت‌گیری خرد جمعی و افکار عمومی افزایش پیدا می­کند. این روند صعودی، حاصل تغییراتی است که در ساختار اجتماعی جامعۀ مورد مطالعه صورت پذیرفته است. عمده‌ترین این تغییرات را می‌توان در فضاهای جنسیتی، زندگی شبانه و همچنین تأثیرات جامعۀ روشنفکری مشاهده کرد.